Efekat poluprirodne ivice na diverzitet i dinamiku populacija biljnih vaši (Hemiptera: Aphididae) i njihovih parazitoida (Hymenoptera, Braconidae: Aphidiinae) u poljima uljane repice

Abstract

Uljana repica je ratarska biljka koja se pretežno koristi za proizvodnju biodizela i rafinisanog ulja. Postoji veliki broj štetočina koje se mogu naći u uljanoj repici mada nemaju sve podjednaku važnost. Iako manje značajne štetočine, biljne vaši, a pre svega vrste Brevicoryne brassicae i Myzus persicae mogu biti značajni vektori virusa. Sve štetočine kao i njihovi prirodni neprijatelji imaju deo životnog ciklusa tokom godine vezan za prirodna i poluprirodna staništa koja se nalaze u poljoprivrednim predelima, posebno u periodu godine kada usevi nisu prisutni. Ovakva staništa stoga mogu predstavljati rezervoare kako štetnih tako i korisnih insekata odakle se vrši imigracija u poljoprivredna polja. Cilj ove studije je da se utvrdi uticaj poluprirodnih staništa koja se nalaze neposredno uz ivicu polja sa uljanom repicom na diverzitet i dinamiku biljnih vaši i njihovih parazitoida. Studija je rađena u južnom Banatu u okviru 8 polja uljane repice tokom 2021. godine, gde su četiri polja bila sa prisutnom poluprirodnom ivicom, a četiri bez poluprirodne ivice. Praćeni su brojnost i diverzitet biljnih vaši i njihovih parazitoida tokom nekoliko perioda uzorkovanja, a analizirana je zavisnost ovih parametara u odnosu na prisustvo poluprirodne ivice i udaljenost od nje. Analize su rađene ANOVA i post-hoc Tuckey testom. Uzorkovano je preko 11000 biljnih vaši i 797 parazitoidnih osa iz potfamilije Aphidiinae. Tokom istraživanja potvrđeno je prisustvo samo jedne vrste biljnih vaši, zelene breskvine vaši (M. persicae) i sedam vrsta parazitoida, od čega su tri vrste bile prisutne samo sa po jednom jedinkom. Utvrđeno je da postoji značajno veći broj biljnih vaši u poljima bez poluprirodne ivice u transektima bliže ivici. Takođe, uočen je veći broj biljnih vaši u poljima bez poluprirodne ivice kasnije u sezoni. Parazitoidi su bili značajno brojniji u poljima sa poluprirodnom ivicom u periodu posle cvetanja, dok su u poljima bez poluprirodne ivice bili brojniji na kraju sezone. Procenat parazitiranosti je pokazao značajan porast na kraju sezone, a razlika između polja sa i bez poluprirodne ivice postoji samo u transektu blizu ivice, gde je veći procenat parazitiranosti bio u poljima sa poluprirodnom ivicom. Rezultati pokazuju da biljne vaši i njihovi parazitoidi reaguju različito na prisutvo poluprirodne ivice što može imati pozitivan efekat na uspešnost biološke kontrole.