Distribucija neparazitskih pčela iz tribusa Anthidiini (Hymenoptera: Megachilidae) na području Beograda: od sinantropizacije do invazivnosti?

Abstract

Fauna solitarnih pčela iz tribusa Anthidiini u Evropi obuhvata 9 rodova sa oko 77 vrsta, od kojih je samo rod Stelis parazit gnezda drugih pčela. Svi rodovi zastupljeni su i na području Balkana (sa 68 vrsta), od čega neparazitski rodovi obuhvataju oko 46 vrsta; njih faunistički možemo grupisati u: pretežno mediteranske (26 vrsta), južne vrste šireg rasprostranjenja (12 vrsta) i vrste pretežno šireg ili pretežno severnijeg palearktičkog karaktera (8). U "tradicionalno" slabo proučenoj fauni Srbije možemo očekivati, na osnovu karaktera opšte distribucije, oko 22 vrste iz 6 neparazitskih rodova, od čega je za severnu "polovinu" potvrñeno ili veoma verovatno 16 vrsta (7 šire rasprostranjenih i 9 pretežno južnog ili jugoistočnog karaktera distribucije u Evropi). Našim istraživanjima sastava faune, distribucje i stanja populacija divljih pčela šireg područja Beograda, tokom prethodnih desetak godina, dokumentovali smo prisustvo ukupno 11 vrsta u okviru 5 rodova: Anthidiellum (1), Anthidium (7), Icteranthidium (1), Pseudoanthidium (2) i Trachusa (1); prisutvo roda Rhodanthidium (1) je relativno verodostojno zabeleženo u nešto starijoj literaturi, dok je mogućnost prisustva još 2-3 vrste teže evaluirati. Ova istraživanja bila su fokusirana na kvantitativne obrasce diverziteta raznih grupa divljih pčela, kao najvažnijih oprašivača divljih i gajenih biljaka, na gradijentu od urbanih, preko suburbanih do ruralnih zona velikog grada, sa diferenciranim pristupom u odnosu na kategorije predeonih celina, staništa, ciljanih biljaka, kao i funkcionalnih grupa pčela. Većina zabeleženih vrsta antidina su polilektične, ali često sa izraženom preferencijom ka pojedinim porodicama biljaka, što donekle usloviljava razlike u obrascima distribucije duž analiziranih gradijenata. Pet vrsta je registrovano izuzetno retko (1-4 nalaza), pretežno u perifernim zonama; meñu njima je Trachusa interrupta sa IUCN statusom EN na evropskoj crvenoj listi. Bar 4 vrste su šire zastupljene u svim zonama, od toga su 3 izuzetno brojne i u visokourbanizovanim delovima. Uporedna analiza fenologije, distribucije i florno-stanišnih preferencija ove 3 vrste (Anthidium) ukazuje na naglašene trendove sinatropizacije, odnosno, značajne izmene u ponašanju, međusobnim interakcijama i načinu korišćenja resursa u urbanom okruženju, što se delom može povezati i sa klimatskim promenama. Posebno kontrastiramo parametre njihove distribucije u urbanom kontekstu Beograda sa statusom opšte distribucije (uključujući status invazivnosti).