Fototrofni mikroorganizmi u turističkim pećinama – lampenflora

Abstract

Sve više speleoloških objekata se adaptira u turističke pećine čime se remeti već postojeća ravnoteža i stabilna mikroklima. Instalacija veštačkog osvetljenja je poseban problem jer uzrokuje pojavu kompleksne zajednice organizama koja se naziva lampenflora. Lampenfloru čine epilitski i endolitski fototrofni mikroorganizmi (cijanobakterije i alge), često i lišajevi, mahovine, paprati, a retko i vaskularne biljke. Dominantni fototrofni mikroorganizmi su Cyanobacteria, Chlorophyta i Bacillariophyta. U zavisnosti od tipa svetla, tipa supstrata, vlažnosti, temperature i drugih ekoloških faktora, lampenflora se razvija na udaljenosti od nekoliko centimetara do nekoliko desetina metara od izvora svetla i može prekrivati velike površine pećinskog supstrata. Razvoj ove zajednice fototrofa je nepoželjna pojava u pećinama i predstavlja ozbiljan ekološki i estetski problem. Jedan od značajnih problema je potencijalni negativni uticaj na stenoviti supstrat pećina i pećinski nakit (biodeterioracija). Kako bi se očuvala pećinska staništa, potrebno je pratiti ekološke parametre od trenutka otvaranja pećine za turiste, kao i potencijalne promene oko izvora veštačkog osvetljenja. Poželjno je vršiti i redovan monitoring lampenflore, a po potrebi (u slučaju prekomernog razvoja), blagovremeno intervenisati. U Srbiji se monitoring lampenflore aktivno vrši u Lazarevoj i Resavskoj pećini, a u svrhu analize lampenflore su svojevremeno posećene i Potpećka, Rajkova, Stopića i pećina Risovača.